51. Вітан-Дубейкоўская Ю. Мае успаміны. - Мн. 1994.

52. Туронак Ю.Б. Беларусь пад нямецкай акупацыяй. - Мн., 1993.

53. Багдановіч А.Г. Ідэя дзяржаўнасці ў грамадска-палітычнай думцы Беларусі (1914-сакавік 1917) // гістарычная навука і гістарычная адукацыя у Рэспублікі Беларусь.- Мн., 1995. Ч.2.

54. Сiдарэвiч А.М. Антон Луцкевіч // Крыніца. 1999. №5.

55. Сакалоўскі У. Забытыя старонкі гісторыі // Шляхам гадоў. - Мн., 1994.

56. Шчаўлінскі М.Б. Беларускі нацыянальны рух на акупіраванай тэрыторыі краю з восені 1915 да лютаўскай рэвалюцыі 1917 г. // Веснік БДУ. 1998 № 2

57. Коршук У.К. БСГ і праблема нацыянальнай дзяржаўнасці Беларусі // Веснік БДУ. 1997. № 2.

58. Коршук У.К. З гісторыі Беларускай Сацыялістычнай Грамады // Гісторыя і гістарычная адукацыя у Рэспублікі Беларусь. 1994. Ч.1.

59. Ладысеў У.Ф. Брыгадзін П.І. На пераломе эпох: станаўленне беларускай дзяржаўнасці (1917-1920 гг.) - Мн., 1999.

60. Данілюк Т. Мае успаміны аб службе у беларускiх вайскавых фармацыях і удзеле у беларускім збройным змаганні 1917-1921 гг. // Спадчына. 1995. № 5.

61. Сідарэвіч А.М. З думай аб незалежнасці // Полымя. 1991. № 4.

62. Краўцоў М. Рада Беларускай Народнай Рэспублікі // Спадчына. 1998. № 1.

63. Недасек Н. 1918-1948. Да трыццатых угодкаў найвызначнейшых падзееў нашага нацыянальнага руху // Спадчына. 1998. № 1.

64. Михнюк. В.Н. Климович Н.М. Гесь А.И. Апостол национального возрождения // Нёман. 1995. № 1.

65. Луцкевіч А. 25 сакавiка 1918 года ( з маіх успамінаў ) // Спадчына. 1997. №1.

66. Жылуновіч З. Нацыянал-дэмакраты за “Працай” // Спадчына. 1991. № 4.

67. Грыцкевіч А. Ідэя незалежнасці Беларусі ў гістарычным аспекце // Спадчына. 1996. № 5.

68. Сташкевич Н.С. Приговор революции. Крушение антисоветского движения в Белоруссии (1917-1925). - Мн., 1985.

69. Луцкевіч А.I. Дзённік // Полымя. 1991. № 4.

70. Ладысеў У.Ф. Некаторыя актуальныя пытанні метадалогіі i тэорыі нацыянальна-вызваленчага руху ў Заходняй Беларусі // Гісторыя і гістарычная адукацыя у Рэспукі Беларусь. 1994. Ч.1.

71. Смаленчук А. Беларускае пытанне і Польскі рух // Полымя. 1994.

72. Луцкевіч А. Польская акупацыя у Беларусі. - Мн., 1992.

73. Сідарэвіч А.М. Нашаніўцы ў 1920 годзе // Наша Ніва. 2002. 8 лютага.

74. Казлекоў У.Я. Сташкевіч М.С. Рэволюцыйны 1917-ы год. Стваренне беларускай дзяржаўнасці // Беларусь на мяжы тысячагодзяу. - Мн.,2000.

75. Мароз К. Талент Віленскага крытыка // Полымя.1996. № 1.

76. Луцкевіч А.І. Беларуская энцыклапедыя ў 18 тамах.- Мн., 1999. Т.9.

77. Конан У. Філасофія і эстэтыка нацыянальнага адраджэння // Крыніца 1999. № 4-5.

78. Луцкевіч А.I. Дзённік // Полымя. 1991. № 5.

79. Вабішчевіч А. Таварыства Беларускай школы: Першыя годы існавання // Спадчына. 1996. № 5.

80. Сідарэвіч А.М. З жыцця Антона Луцкевіча. Астрожныя запісы // Літаратура і мастацтва. 1991. 25 студзеня.

81. Нарысы Гісторыі Беларусі. - Мн., 1994.

82. Сідарэвіч А.М. З жыцця Антона Луцкевіча. Расправа // Літаратура і мастацтва. 1991. 1 лютага.

83. Петроўскі Я. Антон Луцкевіч - арыстакрат беларускай думкі // Крыніца. 1999. № 4-5.

84. Чигринов П.Г. Очерки истории Белоруси. - Мн., 2000.

85. Архiвы Беларускай Народнай Рэспублікі. - Вільно - Нью-Ёрк-Мінск-Прага. 1998. Т.1.кн.1.

Приложение №1

Программа

Принятая на I съезде БСГ в 1903 г. в Вильно (43 сборника «Сацыалистiчны Рух на Беларусi у пракламацыях 1903 году»)

БСГ, как организация социально-политического рабочего народа, стремится к ниспровержению существующего капиталистического строя и переход в общественную собственность земли, орудий производства и средств сообщения. Считая, что в этом стремлении наибольшим препятствием является политический гнет БСГ ставит своей ближайшей целью ниспровержение самодержавия в России, деятельность совместную с пролетариатом других национальностей государства. Не предугадывая вперед, как сложатся политические отношения в государстве российском, мы будем использовать каждый удобный случай для достижения, возможно, большей независимости национальностей. Признавая за maximum в капиталистическом периоде независимую демократическую республику, основанную на следующих принципах: 1. Непосредственное общее тайное голосование, народное законодательство, как в смысле санкций, так в смысле инициативы.

2. Равноправие национальностей, живущих на общей территории.

3. Равенство всех граждан.

4. Провинциальное и общинное.

5. Бесплатное судопроизводство.

6. Выборные судьи и судебная ответственность чиновников.

В целях охраны рабочего класса БСГ стремилась осуществить следующие требования:

1. Установление 8-часового рабочего дня, кроме исключительных случаев в деревне.

2. Установление минимума оплаты за работу.

3. Одинаковая плата мужчинам и женщинам за работу.

4. Воспрещение ночного труда в принципе.

5. Безусловное воспрещение ночного труда для женщин.

6. Воспрещение предпринимателям пользоваться трудом подростков, до 14-и лет ограничение рабочего времени (от 14 - до 18 лет - 6 часов).

7. Еженедельный отдых от работы не менее 42-х часов (без перерыва).

8. Запрещение выдачи зарплаты продуктами, по крайней мере, еженедельная выдача зарплаты в рабочее время.

9. Гигиенические условия труда.

10. Бесплатная врачебная помощь.

11. Государственная страховка рабочих от несчастных случаев.

Октябрь 1917 и судьбы политической оппозиции

Часть II

Г. 1993 г.

\

Приложение №2

Программа

Принятая на II съезде БСГ в январе 1906 г. в Минске

Працавитая бедната усiх краёв злучайся!

БСГ, организуя працавитая беднату Белорусского края без различия национальностей имеет конечной целью замену капиталистического строя социалистическим, замену частной собственности на орудия производства и обращение общественной, для организации общественного производства.

Признавая, что главным врагом всех освободительных движений рабочей бедноты в России является царское самодержавие, БСГ считает своей главной политической задачей ниспровержение самодержавия, выступая в борьбе за осуществление этой задачи совместно с пролетариатом всей России.

Стремясь заменить самодержавный строй Российского государства федерально-демократической республикой со свободным самоопределением и культурной национальной автономией народностей входящих в состав государства, БСГ выставляет требование автономии Белорусского края с местным сеймом в Вильне. Демократическая республика должна опираться на следующих основаниях:

1. Законодательная власть народа, как санкция и как инициатива, сосредоточение верховной власти в руках законодательного собрания.

2. Всеобщее прямое, равное избирательное право.

3. Самое широкое областное, местное и т.п. самоуправление.

4. Равные права для всех народностей живущих на одной территории (культурно-национальная автономия).

5. Равноправие всех граждан без различия пола, религии, национальности и расы, уничтожение сословий.

6. Выборность чиновников.

7. Бесплатный суд; выборные судьи; подсудность чиновников.

8. Полная свобода совести.

9. Неприкосновенность личности и жилища.

10. Бесплатное, полное обязательное образование для всех за счет государства.

11. Уничтожение постоянной армии, всеобщая воинская повинность.

12. Уничтожение всех косвенных налогов; установление прогрессивного налога на доходы и наследство, свобода слова, печати, совести, собраний и обществ.

По вопросу аграрному: мы будем стремиться к уничтожению права частно-земельной собственности, оставляем каждому право индивидуального трудового пользования без эксплуатации частной наемной силы и распространения одновременно для перехода к социалистическому строю идею всесторонней кооперации.

По вопросу о рабочем дне людей:

1. Восьмичасовой рабочий день (с допущением рабочего дня больше нормы во времена жатвы и исключительных случаев).

2. Минимум заработной платы.

3. Одинаковая плата женщинам и детям.

4. Фабричный и аграрный инспекторат, избираемый самими рабочими.

5. Биржи труда, рабочий секриториат.

6. Государственное страхование на случай голод и эпидемий.

7. Переход в общественную собственность лесов и водяной силы.

Ал.Шалюбскi. Да гiсторыi БСГ // Плымя 1925. №5).

Приложение №3

Унiвэрсал

Конфэдэрацii Вялiкаго Князьства Лiтоускага Лета 1915 мес груня (декабря) 19 дня, члены Лiтоускiх, Беларускiх, Польскiх i Жыдовскiх арганiзацiй прыступілi да конфэдэрацii Вялiкага Князьства Лiтоускаго, дабiваючыся супольнымi сiламi, абы Лiтоускiе i Беларускiе землi, которые здауна прынадлежалi да Вялiкага Князьства Лiтоускаго, а цапер апанавы Нямецкiмi войскi, станавiлi пры новых варунках гiстарычных нераздельная уша на фундаменцi незалежностi Лiтвы i Беларусi, як суцэльнае дзяржавы, засьцерагаючы усiм нiцiям у яе межах усе правы.

Дзеля гэтага конфэдэрацiы звершаюцца да усiх станау, да усих станаў да усіх існуючых арганiзацiй i да ўсiх грамадзян краю, клиiчучы, абы зважаючы на вашнасьць вялiкаго гiстаричнаго мамэнту, забыўшыся прыуд узаемных, свар i недавер'я, маючы на мэті адну карысць супольнае Бацькавщыны прыучылiся да Конфэдэрацii Вялiкага Князьства Лiтоускаго.

Рада Тылечасовая

Конфэдэрацii Вялiкага Князьства Лiтоускаго.

Ф.Турук. Белорусское движение Мн.1994 г. С-88.

Приложение №4

I Устауная грамота да народау Беларусi.

Радзiмая старонка наша апынiлася у новым цяжкiм палажению. Дзе цепер уласць, што была, нiма ведама. Мы стаiмо перад тым, што край наш можа быть заняты нямецкiм войскам.

Вы павiнны узяць сваю долю у свае уласныя рукi. Беларускi народ павiнен зьдзейсьнiць свае право на поунае самовызначэнне, а нацыянальныя меншасьци на нацыянальна-пэрсанальную аутаномию.

Право нацыяу павiнно знайсьцi свае зьдзейсьненне шляхам склiкання Сойму уся улада на Беларусi павiнна належац тым народам, якiе на ей жывуць.

Выканаучы камiтэт рады першага усебеларускага зьезду, даданы прэдстаунiкамi рэвалюцыйнай дэмакратыi нацыенальных меньшасьцяу, зьдзейсьнячы задання зьезду, абвешчае сябе тымчасоваю Уладаю на Беларусi, падходзечаю да кiравання краем i да найхутчаушага склiлкання Усебеларускаго Устаноучаго Сойму, на основi агальнаго, простаго, роунаго, таемнаго i прапарцыенальнаго выбарнага права, дзеля усяго дарослаго насялення, нi рухаючыся знацыянальнасьцю, рэлiгiяй i полам. Тымчасовая народнаю уладу краю, якия паставiць сабе задання абароны i зацьвердження здабыткау рэвалюцыi, будзе зьдзейяць створаны намi Народны Сэкрэтариат Беларусi, якi з гэтага дня пачау выпоуняць свае абавязкi. Асабiсты склад сэкрэтарыту будзе апубликованы потым.

Дана у Мiнску - Беларускiм 21лютаго1918 року

Старшыня Выканаучаго камiтэту Рады 1-го Усебеларускаго зьезду

(подпiс) Язэл Варонка

Писар(подпiс) Макар Косьцевiч.

Ф.Турук. Белорусское движение Мн.1994 г. С-88.

Приложение №5

II Устауная Грамота Да Народау Беларусi.

У часе сусьсветнай войны, што буыць адны моцные дзержавы i аслабеняе другiе, абудзiлася Беларусь да дзяржаунага жыцця. Пасьля трох з паловай вякоу няволi iзноу на увесь сьвет кажа беларуськi народ аб тым, што ён жыве и будзе жыць. Вялiкi Народны Збор - Усебеларускi Зьезд 15-17 сьнежня 1917 року, дбаючы аб долi Беларусi, зацьвярдiу на яе землях рэспублiканскi лад. Выпауняючы волю зьезду i баронючы дзяржауные правы народу, Сраднеючы Камiтэт Рады Зьезду гэтак пастанауляе аб дзержауным устрою Беларусi i вольносцях яе грамадзян i народау:

1. Беларусь у рубяжох разсялення i лiчбенай перавагi беларускага народу абвешчаюцца Народнаю Рэспублiкай.

2. Асноуные законы Беларускай Народнай Рэспублiкi зацьвердзiць Устаноучы Сойм Беларусi, склiканы на основах агульнаго, роунаго, прастого, пытаёмнаго i прапарцыянальнаго выбарчаго права, не зважаючы напол, народнасцi i рэлiгiю.

3. Да часу, пакуль зьберуцца Устаноучы Сойм Беларусi, заканадаучае улада у Беларускай Народнай Рэспублiцы належаць Радзе Усебеларускага Зьезду, дапоуненай продставнiкамi нацыянальных меньшасцеу Беларусi.

4. Спаунаючыя i адмiнiстратыуныя улада у Беларускай Народнай Распублiкi належаць Радзе Усебеларускага Зьезду i перад ёю трымае атвет.

5. У рубяжах Беларускай Народнай Рэспублiцы абвяшаюцца вольнасць слова, друку, сходау, забастовак, хаурусау: безумоуныя вольнасць сумленья, незачепнасць асобы i памешкання.

6. У рубяжах Беларускай Народнай Рэспублiцы усе народы маюць права на нацыянальна-пэрсанальную аутаномiю: абвешчаецца роднае право усiх мовау народау Беларусi.

7. У рубяжах Беларускай Народнай Рэспублiцы права прыватнай уласнасцi на землю касдецца. Земля предаецца бяз выкупу тым, што самi на ей працуюць, лясы, вазёры i нутро зямлi абвешчаюцца уластнасьцю Беларускай Народнай Рэспублiцы.

8. У рубяжах Беларускай Народнай Рэспублiцы устанауляецца найбольши 8-гадзiновы рабочы дзень.

Абвешчаючы усе гэтые правы i вольнасцi грамадзян i народау Беларускай Народнай Рэспублiцы, мы, Спацняючы Камiтэт Рады Зьезду, абывезуемся пiльнаваць законнаго парадку жыцця у рэспублицы, сьцерагчы iнтарэсав усiх сiлав, склiкаць у найблiжайшым часi Устаноучы Сойм Беларусi усiх верных сыноу Беларуской землi клiчам памагчы нам у цяжкой i атветнай нашай працы.

Спауняючы Камiтэт Рады 1-го Усебеларускага Зьезду

Выдана у Менску - Беларускiм у сакавiки 1918 году.

Лодысев У.Ф. Брыгадзiн П.У. На пераломе эпохi: станаулення беларускай дзяржаунасцi (1917-1910 гг.). - Мн., 1999. с.106-107.

Приложение №6

I Устаўная Грамата Рады

Беларускай Народнай Рэспублiкi.

Год назад народы Беларусі разам з народамі Расіі скінулі ярмо Рассійскаго царызму, які найцяжей прыціснуў быў Беларусь; непытаючыся нарду, і он кінуў наш край у пажар вайны, якая чыста зруйнавала гарады і вёскі беларускія. Цяпер мы, Рада Беларускай Народнай Рэспуплікі, скідаем з роднага краю апошняе ярмо дзержаунай залежносці, якое гвалтам накінулі расійскіе цары на наш вольны, незалежны край. Ад гэтага часу БЕЛАРУСКАЯ НАРОДНАЯ РЭСПУБЛІКА АБВЕШЧАЕЦЦА НЕЗАЛЕЖНАЙ І ВОЛЬНАЙ ДЗЕРЖАВОЙ. Самі народы Беларусі, у асоби свойго Устаноучаго Сойму, пастановиць аб будучых дзяржаных звязях Беларусі.

На моцы гэтага трацяць сілу усе старые дзержаўныя зьвязі, якія далі магчымасць чужому ураду падписаць іза Беларусь трактат у Беларусці, што забівае насмерць беларускі народ, дзелаючы землю яго на часткі. На моцы гэтаго урад Беларускай Народнай Рэспублікі мае ўвайсці у адносіны з зацикаўлеными старонками, пропануючы ім перагледзяць тую часціну Бэрэсьцейскага тракттату, якае датычаць Беларусі, і падпісаць міравую умову з усіми ваеваушымі дзержавамі.

Беларуская Народная Рэспубліка павінна абняць усе землі дзе жыве і мае личбеную перавагу беларускі народ а пасьне: Магілеушчыну, беларускія часці Миішчины, Гроднезшчыны (з Гроднай, Белостокам і інш.), Виленшчыны, Віцебшчыны, Смаленшчыны, Чернигавшчыны і сумежныя часці суседніх губерняу заселеныя беларусами.

Беларуская Народная Рэспубліка падцьвержывае усе тыя правы: вольнасці грамадзян і народау Беларусі, якія абвешчаны Уставной Граматой адд сакавіка 1918 г.

Абвешчаючы аб нізалежносці Беларускай Народнай Рэспублікі Рада ее пакладае свае надзеі на тое, што усе любыя. Чыс волю народы дапамагаюць беларускаму народу у поунай меры здзейсьніць его палітычна-дзяржауные ідэалы.

Рада Беларускай Народнай Рэспублікі

Дана у Менску-Беларуским

25 сакавіка 1918 году

Гэту Уставную Грамату Рады Беларусскай Народнай Республикі прыймаем і падписаму абецаем споуняць усе варункі, якіе акт гэты патрабуе, і праводзиць іх у жыцце.

(подпісы Я.Варонкі, К.Езавітава, Г.Серады, Т.Грыба, Л.Заяца, Я.Гутмана, П.Крачеускага, А.Сммоліча, П.Бадуновай, А.Карача).

Лодысев У.Ф. Брыгадзiн П.У. На пераломе эпохi: станаулення беларускай дзяржаунасцi (1917-1910 гг.). - Мн., 1999. с.107-108.

Страницы: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8